یکی از داروهایی که برای بیماران مبتلا به لخته خون در پا تجویز می شود و به عنوان درمان ضد لخته و به منظور جلوگیری از گسترش لخته خون مورد استفاده قرار می گیرد، قرص وارفارین(Warfarin) است. لخته خون ممکن است در دست، پا و یا حتی داخل شکم به وجود بیاید. نكته مهم در مورد مصرف قرص وارفارين این است که دوز مصرفي وارفارين بايد تنظيم شود. بدین منظور لازم است آزمايشي به نام آزمايش PT و INR انجام شود تا با توجه به جواب آن ميزان داروي مصرفي وارفارين تعیین مي شود. اين آزمايش بايد در دوره هاي زماني كه توسط پزشك اعلام مي شود تكرار گردد.
بیمار عزیز اکنون که با نظر پزشک معالجتان باید تحت درمان با قرص وارفارین باشید ضروری است توضیحاتی درباره نحوه مصرف قرص و کنترل آزمایش INR-PT بدانید.
- قرص وارفارین یا کومادین یک داروی ضد انعقاد خوراکی می باشد که مانع تشکیل لخته در بدن می گردد.
- بدن شما ممکن است لخته های بسازد که نیازی به آنها در بدن نمی باشد. این لخته ها می توانند مشکلات جدی برای شما پدید آورند مثلا لخته می تواند به مناطق دیگر بدن مثل مغز حرکت کند و سکته مغزی به وجود آید.
- برای تعیین مقدار وارفارین، نمونه کوچکی از خون برای آزمایش INR-PT به کار می رود. این آزمایش بسیار مهم است و مقدار مصرف قرص وارفارین را مشخص می کند.
لخته خون در پا
لخته خون در پا به دلیل انباشته شدن و تشکیل توده‌ای از خون در وریدهایی ایجاد می‌شود که در حالت عادی مسیر برگشت خون به سمت قلب هستند. لخته خون در بسیاری از موارد، علامت مشخصی ندارد اما اگر درمان نشود می‌تواند مشکل ساز شود. تورم شدید پا، جابجایی لخته خون و ورود آن در شریان ریوی در نهایت منجر به آمبولی ریوی و خطر مرگ از جمله عوارض نگران کننده لخته خون درپاست.
علایم لخته خون در پا
- درد همراه با ورم پا
- قرمزی یا سفتی طنابی شکل در طول مسیر رگ از روی پوست
- گرمی و قرمزی در محل لخته
- تغییر رنگ پوست مثل رنگ پریدگی یا تیرگی پوست
این علائم را ذکر کردیم اما به یاد داشته باشید در نزدیک به نیمی از بیماران مبتلا به لخته، هیچ علامت یا نشانه خاصی بروز نمی‌کند و این مسئله تشخیص را سخت می‌کند.انجام آزمایش خون D-dimer ،pt و Ptt هر کدام می‌تواند در تشخیص قطعی موثر باشند. همین‌طور در افرادی که احتمال بروز لخته در پا در آنها بیشتر است پزشک سونوگرافی داپلر وریدی انجام می‌دهد تا وجود لخته را بررسی کند.
تست پی تی (PT, INR)
تست آزمایشگاهی پی تی PT، برای تعیین میزان رقیق شدن خون پیرو مصرف داروهای ضد انعقادی مورد استفاده قرار می گیرد. افرادی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند میزان عدد پی تی خون آنها در اثر رقیق شدن خون، افزایش خواهد یافت. این عدد را می توان به عنوان مبنای شدت رقیق شدن خون و برای تنظیم دوز و میزان مصرف داروی رقیق کننده مورد استفاده قرار داد.
تقریباً تمام انواع داروهای رقیق کننده خون موجب افزایش عدد پی تی (PT) خون می شوند ولی این آزمایش در اغلب موارد برای اندازه گیری اثربخشی و مؤثر بودن قرص “وارفارین” مورد استفاده قرار می گیرد.
چه کسانی باید آزمایش PT انجام دهند؟
افرادی که از وارفارین استفاده می کنند باید به صورت دوره ای تست PT انجام دهند. این افراد عبارتند از:
- افراد با تشکیل لخته خون داخل بطن چپ
- بعضی از بیماران با دریچه های بیولوژیک قلبی
- اشخاص با سابقه DVT یا لخته خون در سیاهرگ های پا
- اشخاص با سابقه آمبولی ریه
- افراد با لخته خون داخل عروق بدن مانند آئورت یا عروق محیطی
- افرادی که دریچه های فلزی قلبی دارند
- افراد با آریتمی های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی
- افراد با تنگی دریچه میترال قلب و بزرگی دهلیز چپ
- افراد با ترومبوز داخل عروق مغزی
بسته به نوع بیماری و با تصمیم پزشک معالج برای بسیاری از این بیماران از داروی رقیق کننده خون بنام “وارفارین” استفاده می شود. مهمترین ابزار اندازه گیری اثر وارفارین در بدن انسان، انجام آزمایش PT است.
چه زمانی آزمایش PT لازم است:
بعد از شروع داروی وارفارین 3 تا 5 روز طول می کشد تا اثر رقیق کنندگی دارو در خون ظاهر شود و عدد PT معمولاً از روز سوم تا پنجم بعد از شروع دارو به حد مورد نظر می رسد. به همین دلیل لازم است افراد در 3 تا 5 روز اول شروع داروی وارفارین از سایر داروهای رقیق کننده تزریقی مانند “هپارین” یا “انوکساپارین” استفاده نمایند. در برخی از افراد که متابولیسم داروی وارفارین در آنها متغیر است، رقیق شدن خون شاید با چند روز تأخیر صورت پذیرد. بعد از شروع اثر دارو در خون و رسیدن به عدد PT مورد نظر، لازم است به ترتیب سه روز بعد، یک هفته بعد، دو هفته بعد و یک ماه بعد مجدداً آزمایش PT تکرار شود. در هر نوبت از این آزمایش ها اگر عدد PT خون کمتر یا بیشتر از محدوده تعیین شده برای بیمار بود، لازم است اندازه و دوز وارفارین توصیه شده تغییر نماید و براساس تغییر دوز دارو، شاید لازم باشد مجدداً آزمایش PT انجام شود. بعد از تعیین دوز مؤثر وارفارین و رسیدن به محدوده مورد نظر PT، لازم است هر ماه آزمایش PT انجام شده و میزان مصرف داروی وارفارین براساس آن تنظیم گردد.
دلایل مصرف قرص وارفارین:
- تعویض دریچه قلبی و جایگزینی آن با دریچه مصنوعی
- نامنظمی ضربان قلب که به فیبریلاسیون دهلیزی معروف است.
- نارسایی شدید قلبی
- زمانی که در پاها یا ریه ها لخته به وجود آمده یا احتمال پیدا شدن لخته وجود دارد.
وارفارین چگونه عمل می کند:
این دارو توانایی بدن را برای ساختن لخته های خونی جدید کم می کند. ولی بر روی لخته های از قبل ساخته شده اثری ندارد. میزان مصرف قرص وارفارین بر حسب ژنتیک هر فرد متفاوت است و به همین دلیل با آزمایش INR-PT تعیین می شود. پس حتما آزمایش را در زمان تعیین شده انجام دهید تا مقدار صحیحی از دارو را مصرف کنید.
تداخل دارویی قرص وارفارین:
توصیه می شود قرص وارفارین با این داروها مصرف نشود :
- فلوتیکسون / سالمترول
- آسپیرین
- کلسیم د ۶۰۰(کلسیم / ویتامین D)
- روغن ماهی (اسیدهای چرب اشباع نشده امگا ۳)
- فوروزماید
- آتورواستاتین
- متپرولول
- اسموپرازول
- پلاویکس
- لووتیروکسین
- استامینوفن
- ویتامین B12 (سیانوکوبالامین)
- ویتامین C (اسید اسکوربیک)
- ویتامین D3
عوارض جانبی قرص وارفارین:
اگر هر یک از عوارض جانبی بعد از مصرف قرص وارفارین رخ داد، بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید.
- درد شکم
- خونریزی لثه
- خون در ادرار
- مدفوع خونی
- تاری دید
- سوزش، خارش، بی حسی، یا احساس سوزن شدن
- درد قفسه سینه یا ناراحتی
- گیجی
- سرفه ی خونی
- مشکل در تنفس یا بلع
- سرگیجه و ضعف
- کبودی بیش از حد
- سردرد
- افزایش میزان خونریزی قاعدگی
- خونریزی بینی
- فلج
- لایه برداری از پوست
- خونریزی طولانی مدت از
- مدفوع قرمز یا سیاه
- ادرار قهوه ای قرمز یا تیره
- تعریق
نحوه صحیح مصرف وارفارین :
- وارفارین را دقیقا طبق دستور پزشک به مقدار مشخص و به طور منظم مصرف نمایید. بهتر است هر روز وارفارین را در ساعت مشخصی از شبانه روز مصرف کنید تا مصرف دارو منظم گردد و سطح دارو در خون شما ثابت باشد و منجر به اثر مناسب تر گردد.
- به طور معمول توصیه می شود وارفارین را عصرها(حدود ساعت 6عصر)مصرف نمایید.
- قرص وارفارین با مقادیر متفاوت برای بیماران تجویز می گردد. در هنگام دریافت دارو به دوز دارو (قرص وارفارین در مقادیر ۰.۵، ۱، ۲، ۲.۵، ۳، ۴، ۵، ۶ میلی گرم تولید می شود) و روش مصرف توصیه شده دقت نمایید و سوالات خود را از داروساز خود بپرسید.
- در صورت فراموش کردن یک نوبت مصرف دارو، به محض به خاطر آوردن، دارو را مصرف نمایید. در صورتی که تا پایان روز مصرف دارو را به خاطر نیاوردید، از مصرف نوبت فراموش شده خودداری نمایید و تعداد نوبت های فراموش شده را در زمان آزمایش خون بعدی، به پزشک خود اطلاع دهید.
قبل از این که پزشک تصمیم بگیرد داروی وارفارین را برای شما شروع کند باید موارد زیر را با او درمیان بگذارید:
- اگر نسبت به داروی وارفارین یا هریک از اجزای سازنده قرص حساسیت دارید.
- اگر نسبت به داروهای هم خانواده وارفارین، هر نوع دارو یا ماده غذایی حساسیت دارید، باید با ذکر نوع حساسیت و علائم آن مانند حساسیت پوستی، کهیر، خارش، تنگی نفس و خس خس سینه، سرفه، تورم صورت، لبها، زبان و گلو یا هر نوع علامت دیگر پزشک را مطلع کنید.
- ابتلا به بیماری های زمینه ای مانند بیماری های عروقی ( آنوریسم یا اختلال دیواره آئورت)، اختلالات خونی، سابقه خونریزی مغزی، زخم تازه، خون ریزی معده یا روده، خونریزی ادراری، خونریزی واژن یا دستگاه تنفس، سابقه سکته قلبی، کمبود پلاکت، التهاب پرده های قلب، سابقه جراحی چشم یا مغز یا ستون فقرات و فشار خون خیلی بالا.
- در صورت ابتلا به پراکلامپسی، صرع در دوران بارداری، سابقه زایمان زودرس و سابقه سقط خودبه خودی.
- اگر قرار است تحت عمل جراحی قرار گیرید.
- اگر قرار است بیهوشی نخاعی شوید یا هر اقدامی روی نخاع انجام شود.
- اگر فکر می کنید که قرار نیست دارو را طبق توصیه پزشک مصرف کنید.
- اگر فکر می کنید میزان دارو را اشتباه مصرف کرده اید یا آزمایش PT/INRرا طبق دستور پزشک انجام نداده اید.
- اگر سابقه افت پلاکت خون با داروی هپارین دارید.
- باید پزشک را در مورد همه داروهایی که بصورت نسخهای یا غیر نسخهای مصرف میکنید و همچنین داروهای گیاهی و مکملها آگاه کنید.
- هرگز بدون مشورت با پزشک هیچ نوع دارویی مصرف نکنید.
- هرگز میزان داروی وارفارین را خودسرانه کم و زیاد نکنید و بدون مشورت با پزشک دارو را شروع یا قطع نکنید.
رعایت نکات زیر به مصرف بهتر و اثربخشی بیشتر دارو کمک می کند:
- سعی کنید دارو را در زمان مشخصی از روز و ترجیحا عصرها مصرف کنید.
- اگر یک نوبت از وعده دارو را فراموش کردید به محض یادآوری، مقدار فراموش شده را مصرف کنید. ولی اگر زمان وعده بعدی نزدیک است دارو را دو برابر نکنید بلکه همان مقدار قبلی را مصرف کنید.
- دارو را با معده خالی مصرف کنید تا بهتر جذب شود.
- دارو را دور از دسترس اطفال نگه دارید.
- از آنجا که مقدار مصرفی از بیماری با بیمار دیگر متفاوت است هرگز تعداد مصرف خود را به دیگران توصیه نکنید.
- در صورت وجود علایمی مانند سردرد، احساس سبکی سر، استفراغ خونی، ادرار خونی، خونریزی از لثه، کبودی بدون علت روی بدن، خونریزی از بینی به پزشک مراجعه کنید.
- در صورت نیاز به عمل جراحی و یا اقدام دندانپزشکی لازم است به پزشک خود یادآوری کنید که قرص وارفارین مصرف میکنید.
- از مصرف زیاد مواد غذایی حاوی: جگر،چای سبز،کلم، اسفناج،کاهو،سس مایونز،سویا، روغن سویا،بستنی، شلغم، نخود فرنگی، جعفری،شاهی،لوبیا،باقلا،پیاز،مرکبات،گوجه فرنگی و پسته پرهیز می کنید.
- در صورت مصرف وارفارین قرص مولتی ویتامین که حاوی ویتامین K می باشد مصرف نکنید.
چند توصیه مهم برای خانم ها که از وارفارین استفاده می کنند:
- در صورت تعویض دریچه، حتی الامکان از بارداری خودداری کنید.
- برای جلوگیری از بارداری از IUD استفاده نکنید.
- در صورت بارداری ناخواسته، حتما پزشک خود را مطلع سازید تا درباره ادامه درمان یا تعویض وارفارین تصمیم گیری شود. چون مصرف وارفارین برای جنین خطرناک می باشد.
- همزمان با مصرف قرص وارفارین طبق نظر پزشک از شیر دادن خودداری کنید و یا در صورت مصرف، با احتیاط کامل آن را مصرف کنید و حتی الامکان تحت نظر پزشک باشید. وارفارین می تواند عوارض دیگری نیز داشته باشد مثل ایجاد دانههای پوستی، اسهال، ایجاد خونمردگی های کوچک در نقاط مختلف بدن، ریزش موها و اختلال کار کبد. بسیاری از داروها و مواد خوراکی نیز با وارفارین ناسازگاری دارند. به همراه وارفارین اگر آسپرین یا آنتی بیوتیک یا گریپ فروت خورده شود، اثر وارفارین تشدید شده و می تواند باعث خونریزی های شدیدی بشود. اگر به همراه وارفارین استامینوفن به مقدار زیاد و مدت طولانی مصرف شود می تواند موجب خونریزی شود. بروفن و دیکلوفناک و ناپروکسن نیز اگر با وارفارین مصرف شوند، می توانند باعث افزایش اثر وارفارین شده خونریزی ایجاد شود. به دلیل اثرات تغذیه بر روی وارفارین، باید از تغییر شدید و ناگهانی رژیم غذایی پرهیز نمایید.
در صورت نیاز به انجام چکاپ های لازم به سامانه آوا هلث مراجعه فرمایید.
