هپاتیت بی، التهاب و بیماری نسج کبد است که در اثر ویروس هپاتیت بی (HBV) ایجاد می شود. حدود 10-5 درصد مردم سابقه ابتلا به هپاتیت بی دارند ولی به طور طبیعی نسبت به بیماری ایمن شده اند و بیش از 400 میلیون ناقل ویروس در دنیا وجود دارد. این بیماری می تواند بدون علامت یا با علائم سرماخوردگی بروز کند و لذا بسیاری از بیماران از بیماری خود مطلع نبوده و ممکن است بیماری خود را به دیگران منتقل نمایند. از دیگر علایم بیماری می توان به خستگی، ضعف، حساسیت، بزرگی کبد و زردی(زرد شدن سفیدی چشم) تیره شدن ادرار اشاره نمود.
لذا به علت وجود عوارض وخیم و کشنده و وجود ناقلین بیماری در جامعه که بدون علایم بوده و گاها حتی خودشان از این بیماری مطلع نمی باشند. هپاتیت بی امروز یکی از معضلات بهداشتی دنیا است. طبق آمار موجود، شیوع هپاتیت بی در ایران بین 7-3 درصد بوده و در مردان بیش از زنان وجود دارد.
علائم هپاتیت B
- از دست دادن اشتها
- تهوع
- استفراغ
- ضعف و خستگی
- درد شکم بخصوص اطراف ناحیه کبد
- تیره شدن ادرار
- یرقان
- درد مفاصل
چگونه به هپاتیتB مبتلا می شوید؟
ویروس هپاتیت بی همانند ویروس ایدز از طریق خون و مایعات آلوده بدن منتقل می شود. با این تفاوت که ویروس هپاتیت بی، صد برابر بیش از ایدز قدرت آلوده سازی دارد و راحتتر منتقل می گردد.
راههای انتقال ویروس عبارتند از:
- داشتن رابطه جنسی با فرد آلوده به ویروس
- تماس مستقیم با خون فرد آلوده
- از طریق مادر آلوده به نوزاد در حین زایمان
- استفاده از سرنگ مشترک
- از طریق وسایل و ابزار جراحی و دندانپزشکی که استریل نشده باشد.
- از طریق وسایل خالکوبی، حجامت، طب سوزنی که استریل نشده باشد.
امروزه با وجود مراقبت های زیاد، هنوز هم 5% موارد ابتلا به هپاتیت بی از طریق تزریق خون و فراورده های خونی است. استفاده از وسایل شخصی فرد مبتلا که به خون او آغشته شده است( مثل تیغ ریش تراشی، مسواک و …) نیز می تواند یکی از راههای سرایت بیماری باشد.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا قرار دارند؟
به علت قدرت عفونت زایی بالای ویروس، کمتر از یک قطره خون آلوده می تواند هپاتیت بی را منتقل کند.
لذا کلیه افرادی که با خون، فراورده های خونی و مایعات بدن سر و کار دارند ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.
این افراد عبارتند از: بیماران همودیالیزی، پرسنل آزمایشگاهها، پرسنل پزشکی و دندانپزشکی، جراحان، کسانی که روابط جنسی زیاد با افراد مختلف دارند، معتادین تزریقی و افرادی که خالکوبی و حجامت انجام می دهند. مبتلایان به سرطان خون(لوسمی) جذام، سندرم داون، هوچکین و پلی آرتریت ندوزا نیز بیشتر از سایر مردم مبتلا به هپاتیت بی می شوند.
سایر گروههای در معرض خطر عبارتند از: بیمارانی که نیاز به تزریق مکرر خون دارند مانند بیماران هموفیل، افرادی که در بهزیستی و یا خانه سالمندان نگهداری می شوند، زندانی ها و افرادی که با یک فرد مبتلا به هپاتیت بی زندگی می کنند .
به خاطر داشته باشید که یک حادثه جزئی، مثل فرو رفتن سر سوزن آلوده در بدن یا تیغ آلوده ای که باعث بریدگی پوست شود برای ایجاد عفونت کافی است. یادآوری می کنیم که سرفه کردن، در آغوش گرفتن، استفاده از غذا یا لیوان مشترک بیماری را منتقل نمی کند.
عوارض هپاتیت B مزمن
هپاتیت بی مزمن می‌تواند منجر به موارد ذبل شود:
سیروز: وضعیتی که در آن بافت سالم کبد از بین می‌رود و عملکرد کبد دچار اختلال می‌شود. این وضعیت تا حدودی جریان خون کبدی را نیز مسدود می‌کند. با پیشرفت سیروز، کبد دچار نارسایی می‌شود.
نارسایی کبد: کبد به شدت آسیب دیده و عملکرد طبیعی ندارد. افراد مبتلا به نارسایی کبد ممکن است به پیوند کبد احتیاج داشته باشند.
سرطان کبد: ممکن است پزشک برای بررسی سرطان کبد آزمایش خون، سونوگرافی یا بررسی‌های تصویربرداری دیگری را پیشنهاد دهد. تشخیص سرطان در مراحل اولیه، احتمال موفقیت درمان سرطان را افزایش می‌دهد.
چگونه می توان از انتقال بیماری جلوگیری نمود؟
- در بیمارستان ها، مطب ها و دندانپزشکی ها، استریل کردن کلیه وسایل ضروری است.
- هر وسیله ای که ممکن است به خون آلوده شده باشد اعم از تیغ ریش تراشی، وسایل تیز، مسواک و … نبایستی که به طور مشترک استفاده شود.
- افراد در معرض خطر و خانواده بیمار مبتلا به هپاتیت بی حتما بایستی واکسن هپاتیت بی را به طور کامل تزریق کرده و از تولید آنتی بادی در بدن خود اطمینان حاصل نمایند.
- بهتر است در تماس های جنسی از کاندوم استفاده شود. به خصوص اگر همسر فرد مبتلا هنوز واکسن را به طور کامل تزریق نکرده، استفاده از کاندوم توصیه می شود.
- فرزند مادر مبتلا به بیماری بایستی در بدو تولد واکسن هپاتیت بی را به همراه ایمونوگلوبین اختصاصی هپاتیت بی (HBIG) و نوبت دوم و سوم واکسن را در 1 و 6 ماهگی دریافت نماید.
- حتما بایستی فرد مبتلا، دندانپزشک، پزشک و آزمایشگاه را از بیماری خود مطلع نماید.
- کارهایی مثل طب سوزنی، حجامت، سوراخ کردن گوش و خالکوبی(تتو) بایستی در مکان های مطمئن و با وسایل یکبار مصرف انجام شوند.
- فرد مبتلا به هپاتیت B باید از اهدای خون خودداری نماید.
- از روابط جنسی کنترل نشده پرهیز شود.
- واکسیناسیون برای کلیه گروه پزشکی، بهداشتی و گروه های در معرض خطر الزامی است.
- کاهش اعتیاد و به خصوص اعتیاد تزریقی از مهمترین راه حل های کاهش شیوع بیماری در جامعه است.
واکسن هپاتیت چیست؟
واکسن هپاتیت بی از اوایل دهه 80 در دسترس قرار گرفت. این واکسن باعث تولید مواد مقابله گری به نام آنتی بادی در بدن می شود که بدن را در برابر بیماری محافظت می کند. واکسن در پیشگیری از ابتلا اثربخشی بالایی دارد. واکسن هپاتیت بی، عوارض جانبی بسیار کم و زودگذری دارد. برای اینکه مصونیت طویل المدت حاصل شود، دوره تزریق واکسن بایستی به طور کامل انجام گردد.
معمولا این واکسن به صورت 6،1،0 تلقیح می شود یعنی یک و شش ماه پس از تزریق اول تزریق تکمیلی صورت می گیرد.
چگونه می توانم بدانم هپاتیت B دارم یا خیر؟
مانند همه بیماری های مقاربتی، تنها راه مطمئن برای تشخیص هپاتیت بی، انجام آزمایش مربوطه است، خواه علائمی داشته یا نداشته باشید.
اگر مشکوک به داشتن علائم هپاتیت بی هستید، می بایست آزمایشات لازم را انجام دهید. همچنین اگر رابطه جنسی محافظت نشده داشته اید و یا از سوزن، تیغ یا مسواک فرد مبتلا به هپاتیت بی استفاده نموده اید (حتی اگر علائمی نداشته باشید) نیز باید آزمایش شوید.
برای آزمایش هپاتیت بی، پرستار یا پزشک نمونه خون شما را سریعا آزمایش می کند. ممکن است برای اینکه آزمایش با دقت جواب بدهد تا دو ماه از شروع عفونت گذشته باشد، با این حال اگر حالتان خوب نیست در مراجعه به پزشک یا پرستار درنگ نکنید.
جلوگیری از عفونت هپاتیت B در نوزادان
اگر باردار و مبتلا به هپاتیت بی باشیم، باید با پزشک خود در مورد روش‌های کاهش خطر انتقال بیماری به فرزند خود مشورت کنیم. ممکن است پزشک برای کاهش احتمال سرایت هپاتیت بی به جنین دارو تجویز کند.
هنگامی که زمان زایمان فرا برسد، باید پزشک و افرادی که نوزاد را به دنیا می‌آورند، را از ابتلای خود به هپاتیت بی آگاه نماییم. معمولا بلافاصله پس از تولد، واکسن هپاتیت B و ایمونوگلوبولین هپاتیت بی (HBIG) برای نوزاد تزریق می‌شود. واکسن و HBIG احتمال ابتلای نوزاد به عفونت را تا حد زیادی کاهش می‌دهند.
جهت درمان هپاتیت چه باید کرد؟
- پیگیری و مداومت در درمان این بیماری بسیار مهم است. این بیماران باید بطور مرتب به پزشک متخصص مراجعه نموده و دستورالعمل های او را بکار گیرند.
- افراد چاق باید نسبت به کاهش وزن خون اقدام کنند.
- مشروبات الکلی باید بطور کامل حذف شود.
- رژیم غذایی مناسب شامل تامین مواد مغذی و انرژی مورد نیاز در روز در کنترل و بهبود بیماری موثر است.
- جهت گرفتن رژیم مناسب، با متخصص تغذیه مشورت کنید.
- داشتن وضعیت روحی خوب در آسان کردن سیر بیماری و درمان موثر است.
- تشخیص زودرس و شروع درمان به موقع در مواردی که نیاز به درمان توسط پزشک داده شود.
- بیمارانی که بیماری غیر فعال دارند، غالبا نیاز به درمان ضد ویروس اختصاصی ندارند ولی باید به طور مداوم و مرتب به پزشک مراجعه کرده و توصیه های وی را رعایت نمایند.
شما می توانید از طریق خدمات موجود در سامانه آواهلث از وضعیت سلامت خود مطلع شوید.
